Ratujemy chory ząb, czyli na czym polega leczenie kanałowe.
Leczenie kanałowe, inaczej endodontyczne, jest postępowaniem leczniczym stosowanym w przypadku zapalenia miazgi zęba. Patologiczny stan w obrębie miazgi rozwija się początkowo bezobjawowo, prowadząc zwykle do silnych dolegliwości bólowych ze strony zajętego zęba.
Co dzieje się z chorym zębem?
Budowa zęba
Zdrowy ząb zbudowany jest z widocznej części koronowej i, znajdującej się pod dziąsłem, części korzeniowej, mocującej ząb w kości. Koronę tworzy zewnętrzna warstwa, czyli szkliwo oraz wewnątrz zęba dwie kolejne warstwy — zębina (inaczej dentyna) i miazga.
Zadaniem zębiny jest ochrona wnętrza zęba, a dokładniej najgłębszej warstwy — miazgi. Pod zębiną znajduje się komora miazgi, a głębiej, już w części korzeniowej — kanały korzeniowe. Komora miazgi i kanały wypełnione są żywą tkanką łączną. Poszczególne zęby posiadają różną ilość korzeni (zwykle od 1 do 4).
Miazga znajduje się nie tylko w koronie zęba, ale występuje także w części korzeniowej, zajmując kanały zębowe. Podstawowym zadaniem miazgi jest dostarczanie substancji odżywczych do całego zęba. Innym — odczuwanym boleśnie, w przypadku, gdy wystąpi stan zapalny miazgi — jest funkcja czuciowa.
Postępujące zapalenie
Nieleczona próchnica, która początkowo atakuje zębinę, stopniowo przedostaje się do komory miazgi. W ten sposób wytwarza się bolesne zapalenie miazgi, które wymaga leczenia kanałowego. Zasadniczo, do momentu, kiedy próchnica obejmuje jedynie szkliwo i zębinę, wystarcza zwykłe leczenie zębów, czyli usunięcie próchnicy i „zaplombowanie” zęba. Nie ma wtedy konieczności przeprowadzenia leczenia endodontycznego. Jednak, gdy zmiany próchnicze dotrą do wewnętrznej warstwy i zajmą komorę zęba, powodują stan zapalny i tym samym miazga zębowa zostaje nieodwracalnie uszkodzona. Wywołuje to ogromny ból chorego zęba. Jest to najczęściej spowodowane odwlekaniem wizyty u dentysty.
Leczenie kanałowe zęba przeprowadza się nie tylko w przypadku wystąpienia zapalenia. Jest ono także brane pod uwagę w przypadku zapalenia tkanek otaczających korzenie zęba, pęknięcia lub złamania zęba na skutek np. wielokrotnych zabiegów lub urazów. Zawsze o wskazaniu do podjęcia leczenia decyduje wykwalifikowany specjalista.
Etapy leczenia kanałowego
Diagnostyka
Składa się z wywiadu z pacjentem, dotyczącego czasu pojawienia się objawów bólowych i historii leczenia zęba. Stomatolog zapyta także o ogólny stan zdrowia czy współistnienie chorób przewlekłych. Następnie oceni stan uzębienia w jamie ustnej. Dodatkowo wykona diagnostykę radiologiczną (zdjęcie RTG zęba, a w bardziej skomplikowanych przypadkach tomografię komputerową). Obrazy radiologiczne pozwolą na wstępną ocenę kanałów korzeniowych, ich kształtu i przebiegu oraz na oszacowanie stopnia zajęcia zęba przez proces chorobowy. Jeśli tylko stan zęba to umożliwi, warto brać pod uwagę leczenie kanałowe, które pozwala na uratowanie zęba i uniknięcie ekstrakcji.
Zgoda na leczenie
Przed podjęciem decyzji na leczenie endodontyczne pacjent zostaje poinformowany o ewentualnym ryzyku związanym z proponowaną procedurą leczenia kanałowego. Zwykle decyzja „na tak” zostaje potwierdzona podpisem pacjenta.
Znieczulenie
Czy leczenie kanałowe boli? Otóż nie. Współczesna endodoncja duży nacisk kładzie na komfort pacjenta. Minęły czasy, kiedy wizyta u dentysty kojarzyła się z cierpieniem i bólem nie do zniesienia. Możliwości likwidacji bólu we współczesnej medycynie są ogromne. Zabieg odbywa się w silnym znieczuleniu miejscowym, które jest bezpieczne dla pacjenta, a przy tym pozwala na całkowite wyeliminowanie bólu, którego chory pacjent doświadczał już wystarczająco długo ze strony chorego zęba.
Procedura leczenia
Samo leczenie zęba przebiega w kilku krokach
- Założenie koferdamu
Leczenie kanałowe rozpoczyna się od założenia koferdamu, czyli specjalnej gumowej osłony oddzielającej wnętrze jamy ustnej od leczonego zęba. Ma on kilka funkcji. Po pierwsze utrzymuje sterylność strefy poddawanej leczeniu, po drugie izoluje nadmiar śliny, tak by nie przedostała się do wnętrza zęba, po trzecie chroni także wnętrze jamy ustnej pacjenta, aby nie dostały się do niej różnego rodzaju preparaty stosowane podczas zabiegu. Preparaty te, w sytuacji przypadkowego połknięcia, mogłyby mieć bardzo nieprzyjemny smak. W groźniejszej sytuacji ich działanie mogłoby okazać się niekorzystne dla zdrowia pacjenta.
- Otwarcie zęba
Drugim z początkowych kroków leczenia endodontycznego jest otwarcie (rozwiercenie) chorego zęba. Leczenie kanałowe na tym etapie polega na usunięciu próchnicy z leczonego zęba oraz wykonaniu dojścia do kanałów korzeniowych, tak aby był dostęp do komory miazgi i kanałów.
- Usunięcie miazgi
Teraz następuje staranne usunięcie miazgi z komory oraz z kanałów. Bardzo istotne jest precyzyjne oczyszczenie całej długości kanałów z miazgi.
Aby leczenie kanałowe mogło być skuteczne, stomatolog podczas zabiegu kilkukrotnie sprawdza głębokość kanału, specjalnym urządzeniem zwanym endometrem.
Przypadki kanałów korzeni, których kształt jest bardzo nieregularny, przysparzają dużo trudności w leczeniu kanałowym. Dlatego coraz częstsze jest przeprowadzenie zabiegu przy użyciu mikroskopu. Profesjonalne centrum stomatologiczne jest wyposażone w takie zaawansowane urządzenie. Pozwala ono na precyzyjne oczyszczenie kanałów z bakterii i resztek miazgi.
- Dezynfekcja kanałów
Dalej leczenie kanałowe przechodzi do poszerzenia kanałów korzeniowych przy użyciu specjalistycznych pilników. Jest to robione w celu umożliwienia dostępu do całej długości korzeni i ich dokładnej dezynfekcji. Warto pamiętać, że w leczeniu kanałowym ta procedura jest powtarzana dla każdego kanału korzeniowego osobno z tą samą precyzją i starannością.
Dezynfekcja i płukanie komór kanałów zęba odbywa się najczęściej przy użyciu specjalnej soli — podchlorynu sodu o charakterystycznym zapachu chloru. Po zdezynfekowaniu kanały zostają starannie osuszone.
- Wypełnienie
Kanały zostają szczelnie wypełnione specjalnym materiałem termoplastycznym — biokompatybilną gutaperką. W ten sposób bakterie i inne zanieczyszczenia nie będą w stanie przedostać się do światła kanału i wywołać ponownego zakażenia.
- Odbudowanie korony zęba
Ostatnim etapem bezpośredniego leczenia jest odbudowa korony zęba. Odbudowy dokonuje się zwykłym wypełnieniem (tzw. plombą) lub uzupełnieniem protetycznym (założeniem korony).
Weryfikacja leczenia
Tak przeprowadzone leczenie kanałowe zostaje zweryfikowane przez wykonanie kontrolnego zdjęcia rentgenowskiego. Jeśli na zdjęciu nie ma nic niepokojącego, a pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości, leczenie endodontyczne uznaje się za zakończone powodzeniem.
Pierwotne a powtórne leczenie kanałowe zęba
Na czym polega leczenie kanałowe tego samego zęba po raz drugi?
W przypadku, gdy pierwsze leczenie kanałowe zakończyło się niepowodzeniem, jest możliwe ponowne przeprowadzenie opisanej procedury stomatologicznej. Leczenie zakończone fiaskiem mogło być spowodowane niepełnym wypełnieniem kanałów, czy też niedostateczną dezynfekcją. Mogło też z innego powodu dojść do stanu zapalnego w zębie leczonym wcześniej kanałowo. Ponowne leczenie endodontyczne jest w stanie zatrzymać proces chorobowy, wyleczyć ząb i zapobiec jego ekstrakcji. Etapy powtórnego leczenia przypominają opisane leczenie pierwszorazowe. Z tym że zamiast pozbywania się miazgi, usuwa się z korzeni z pierwotnym wypełnieniem materiał, następnie oczyszcza się korzenie, ponownie wypełnia i odbudowuje koronę zęba.
Życie z „martwym” zębem
Dokładne opracowanie kanałów w trakcie leczenia kanałowego przeprowadzone w gabinecie stomatologicznym pozwala na zachowanie zęba przez wiele lat. Wyleczony ząb może z czasem ulec lekkiemu ściemnieniu. Jest na to rada — taki ząb można rozjaśnić od środka, stosując specjalny preparat wybielający. Po uzyskaniu odpowiedniej barwy ząb ponownie zamyka się tradycyjnym wypełnieniem.
Przeciwskazania do wykonania procedury
Procedura leczenia kanałowego może zostać przeprowadzona zarówno u dorosłych jak i u dzieci. Jednak nie zawsze można uratować chory ząb. Leczenie kanałowe jest przeciwwskazane w przypadku pacjentów z wrodzoną wadą serca, zapaleniem wsierdzia, czy sztuczną zastawką. W takich sytuacjach niezmiernie ważny staje się przeprowadzony przez stomatologa wywiad i wspólna decyzja rozważająca możliwe ryzyko wystąpienia powikłań. Czasem potrzebna jest opinia lekarza prowadzącego, zajmującego się choroba podstawową.
Nowoczesne metody leczenia kanałowego zębów są precyzyjne, nie wywołują bólu i w ogromnej większości kończą się powodzeniem. Zamiast tracić chory ząb, jesteśmy obecnie w stanie wyleczyć go w taki sposób, że może nam służyć jeszcze przez wiele lat.