Bruksizm, czyli zgrzytanie zębami – uciążliwy problem stomatologiczny
Starte zęby są szczególnie podatne na próchnicę i inne schorzenia stomatologiczne. Do głównych przyczyn ścierania się zębów należy bruksizm, czyli nawykowe zgrzytanie zębami (nocne i dzienne), zazwyczaj o podłożu psychologicznym. Bruksizm jest problemem uciążliwym i trudnym w leczeniu. Powoduje także wiele innych schorzeń, w tym bóle głowy i zaburzenia słuchu.
Bruksizm, czyli nocne i dzienne zgrzytanie zębami
Zgrzytanie zębami w nocy i w dzień pojawia się tak u dorosłych, jak i u dzieci. Jest to schorzenie, mogące prowadzić do poważnych konsekwencji. Pojawiają się też zaburzenia mięśni twarzy i żuchwy. Zaciskanie zębów i mięśni jamy ustnej jest przy tym silne – często dziesięciokrotnie silniejsze, niż w czasie jedzenia.
Wielu chorych nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że mają ten problem. To duży błąd – ignorowany bruksim to jedna z najczęstszych przyczyn chorób zębów. Bruksizm należy leczyć zanim dojdzie do poważnych powikłań choroby.
Przyczyny bruksizmu
Przyczyny bruksimu pozostają nieznane medycynie, przypuszcza się więc, że schorzenie to może mieć podłoże psychologiczne (do podłoża tego należą również choroby psychiczne i zaburzenia takie jak ADHD). Określa się natomiast pewien zespół czynników, które przyczyniają się do powstawania bruksizmu. Do tak rozumianych przyczyn bruksizmu należą m.in. stres i nerwice. Zgrzytanie zębami w nocy pojawia się często także u osób zażywających niektóre leki psychotropowe oraz antydepresanty.
U dzieci przyczyną bruksizmu bywa szczególnie często owsica. U osób w każdym wieku do jego przyczyn przynależy świąd, zwłaszcza świąd o podłożu alergicznym. Przypuszcza się także, że bruksizm to schorzenie o podłożu genetycznym.
Do rzadszych przyczyn należą nieprawidłowo dopasowane plomby, protezy i korony. Znaczenie mają również nałogi niekorzystnie wpływające na stan zdrowia jamy ustnej i zębów, w tym palenie tytoniu. U niektórych osób bruksizm powodowany jest przez zbyt częste żucie gumy. Do fizjologicznych przyczyn należą natomiast dysfunkcje w budowie zębów oraz stawów żuchwowych i skroniowych.
Objawy bruksizmu
Główne objawy bruksizmu to wzmożone zgrzytanie zębami w nocy oraz silne zaciskania zębów. Często zgrzytanie zębami jest przy tym nieświadome – zwracają na nie uwagę dopiero domownicy. Bruksizm odkrywa także stomatolog prowadzący – ujawnia się on najczęściej w postaci startych zębów i innych widocznych uszkodzeń mechanicznych.
Do najczęstszych objawów należą stany chorobowe jamy ustnej, w tym ścieranie się zębów, zaburzenia wydzielania śliny, a nawet pękanie i ruchomość zębów. Istotne są jednak także symptomy ogólnoustrojowe, w tym bóle mięśniowo-szkieletowe oraz bóle głowy.
Zgrzytanie zębami a stomatologia
Z powodu zgrzytania zębami u wielu pacjentów pojawiają się inne schorzenia stomatologiczne. Należą do nich pękanie i ścieranie zębów. W przypadku bruksizmu prowadzi to do ubytków klinowych i zaników przyzębia, z czym wiąże się także szybki rozwój próchnicy. Bardzo częste są także ubytki szkliwa. Starte zęby wykazują też tendencje do nadwrażliwości. Nadwrażliwość zębów pojawia się szczególnie w przypadku ubytków klinowych, jej objawy to niekiedy nawet silny ból pod wpływem zbyt zimnych lub gorących pokarmów.
Zaciskanie szczęki może u wielu pacjentów powodować także krwawienie dziąseł i inne ich choroby. U osób z nawykowym zgrzytaniem zębami występują często obniżenie dziąseł, rozchwianie a nawet przemieszczenie zębów.
Kompleksowe leczenie bruksizmu
Ze względu na różnorodność przyczyn i objawów, zgrzytanie zębami wymaga kompleksowej opieki wielu specjalistów. Konieczny będzie nie tylko stomatolog, ale także fizjoterapeuta, psycholog i ortodonta. Jeśli przyczyną są czynniki fizjologiczne związane z chorobami zatok lub kości, terapię bruksizmu i jego objawów prowadzi także laryngolog i chirurg szczękowy.
Psychoterapia w leczeniu bruksizmu
Główne przyczyny nawykowego zgrzytania zębami to przewlekły stres i nerwice lękowe. W związku z tym w terapii niezbędna jest często pomoc psychoterapeuty, psychiatry lub neurologa. Korzystne są także właściwie dobrane leki uspokajające. Psychoterapeuta zaleca często także dodatkowe środki takie jak masaże rozluźniające, joga lub spacery.
Wyrównanie zgryzu a bruksizm
Przyczyną zgrzytania zębami może być także nierówny zgryz. Bruksizm związany z budową anatomiczną zębów leczyć można za pomocą redukcji lub dobudowy powierzchni żujących zębów. Często okazuje się konieczna także korekta zębów za pomocą aparatu ortodontycznego. Istotne jest to zwłaszcza u dzieci – zgrzytanie zębami przez sen występuje u nich szczególnie często właśnie na skutek wad zgryzu.
Domowe sposoby zwalczania nawykowego zgrzytania zębami
Nocne zgrzytanie zębami na podłoże psychologiczne, co oznacza, że dysponujemy często domowymi remediami, które przyniosą nam spokojny sen. Nadmierny stres łagodzą przede wszystkim ćwiczenia rozluźniające i masaże. Fizjoterapia stomatologiczna zna wiele specjalnych ćwiczeń które łagodzą napięcia mięśni.
Działanie rozluźniające dla mięśni położonych w jamie ustnej wykazuje tak prosty sposób, jak masaż policzków.
Przy zgrzytaniu zębami w nocy unikać należy także spożywania twardych i gorących posiłków. Istotne jest też unikanie pobudzającej kawy i herbaty, które nasilają przyczyny bruksizmu takie jak stres i zaburzenia lękowe.
Leczenie bruksizmu botoksem
Dobrym sposobem leczenia bruksizmu jest także wstrzyknięcie toksyny botulinowej. Botoks ogranicza napięcie mięśni twarzy w okolicach stawów skroniowo-żuchwowych, niestety jednak jego działanie nie jest długotrwałe. Jest stosowane tylko w ciężkich przypadkach i zawsze w połączeniu z innymi metodami.
Po trzech miesiącach od zabiegu napięcie mięśni może powrócić ze zdwojoną siłą.
Powikłania bruksizmu
Nawykowego zgrzytania zębami w nocy nie wolno ignorować. Należy pamiętać, że schorzenie to może doprowadzić do wielu powikłań.
Bruksizm to poważny problem, którego skutkiem może być np. chroniczny ból stawów skroniowo-żuchwowych, ból samych zębów, długotrwały ból kręgosłupa i barków oraz zaburzenia słuchu. Często występuje też przerost mięśni w obrębie twarzy, wokół stawu skroniowo-żuchwowego.
Zwłaszcza u dzieci bruksizm powoduje także brak apetytu. Do innych częstych powikłań należą napięciowe bóle głowy, zaburzenia równowagi i zaburzenia widzenia.
Stomatologiczne powikłania bruksizmu
Skutkiem nawykowego zgrzytanie zębami są przede wszystkim ścieranie się zębów oraz związany z nim zanik szkliwa. Stan ten prowadzi często do szybkiego rozwoju próchnicy.
Pojawiają się także mechaniczne ubytki zębów oraz obnażenia się korzeni zębów. W skrajnych przypadkach zęby łamią się i wypadają. Nawykowe zgrzytanie zębami powoduje również krwawienia dziąseł.
Leczenie zgrzytania zębami za pomocą szyn relaksacyjnych
Jedną z głównych metod leczenia bruksizmu są szyny relaksacyjne. Szyna relaksacyjna to nakładka na zęby która uniemożliwia mimowolne zgrzytanie zębami podczas snu i zabezpiecza zęby przed ich dalszym ścieraniem.
Leczenie bruksizmu za pomocą dentystycznej szyny relaksacyjnej
Najbardziej skuteczne w ograniczaniu zgrzytania zębami w nocy są szyny wykonane specjalnie dla pacjenta w gabinecie stomatologicznym. Stomatolog pobiera wycisk zębów, dzięki czemu dopasowanie jest bardzo dokładne.
Szyny termoformowalne a zgrzytanie zebami
Gotowe szyny termoformowalne dostosowują się do kształtu szczęki pacjenta pod wpływem temperatury jamy ustnej. Są one jednak wykonane z dość miękkiego materiału, więc mogą powodować mimowolne zaciskanie zębów. Dlatego lepiej jest wykonać profesjonalne szyny twarde w gabinecie stomatologicznym.