Bruksizm – choroba cywilizacyjna naszych czasów
Bruksizm może dotknąć każdego z nas, co jest bezpośrednio związane z coraz szybszym tempem życia i towarzyszącym mu stresem. Współcześnie, pacjent zmagający się z objawami takimi jak bóle głowy, bóle ucha, zaburzenia słuchu, przeskakiwanie w stawach skroniowo-żuchwowych czy napięcie mięśni twarzy, to dla dentystów powszechny przypadek.
Trzeba głośno mówić o tym, że problem bruksizmu nie dotyczy tylko jamy ustnej, a jego przyczyn należy również szukać w kondycji psychicznej. Kończy się to często nieświadomym zaciskaniem zębów, przez co problem się pogłębia, a my nie zdajemy sobie z tego sprawy.
Czym jest bruksizm?
Bruksizm to inaczej szczękościsk i najczęściej rozumiany jest jako zgrzytanie zębami. Jednak niejednokrotnie objawia się również jako nieświadome zaciskanie zębów, co najczęściej zdarza się w czasie snu lub sytuacjach stresowych.
Dwa rodzaje bruksizmu
Bruksizm dzienny charakteryzuje się świadomym zwiększeniem aktywności mięśni. Najczęściej jest to rodzaj zaciskania szczęki, z ewentualnymi ruchami żuchwy, przypominający zgrzytanie.
Z kolei bruksizm nocny cechuje zwiększenie aktywności mięśni żuchwy podczas snu, które może być rytmiczne lub nierytmiczne. Jest to zachowanie mimowolne, o którym często nie mamy pojęcia. Warto przy tym zaznaczyć, że nie zalicza się go do zaburzeń snu oraz, tak jak bruksizmu dziennego, do zaburzeń ruchowych.
Ciekawostką może być fakt, że u osób cierpiących na bruksizm, siła działająca na powierzchnię okluzyjną zębów jest aż 10 razy większa od tej, która występuje podczas przeżuwania pokarmów u osób zdrowych. Nie powinno więc nikogo dziwić, że podczas wyjątkowo silnego ataku bruksizmu zaciskamy szczęki tak mocno, że dochodzi nie tylko do ścierania zębów, ale również do ich pękania, a nawet rozchwiania.
Jakie są przyczyny bruksizmu?
Etiologia bruksizmu nie jest do końca znana. I choć piśmiennictwo naukowe potrafi zdefiniować część jego przyczyn, to powstawanie typowych dla niego dolegliwości, tłumaczy się zmianą pobudliwości wrzecionek nerwowo-mięśniowych. Chodzi tutaj o receptory reagujące na rozciąganie i wzrost napięcia mięśni. W tym wypadku mięśnie pozostają nadal napięte, pomimo zaprzestania wykonywania czynności ruchowej.
Z badań wynika, że poza przyczynami bruksizmu, wyróżniamy również czynniki ryzyka, które mogą zapoczątkować zgrzytanie zębami i przeskakiwanie żuchwy. Obecnie wiemy, że bruksizm ma w głównej mierze podłoże psychosomatyczne.
Bruksizm – czynniki ryzyka
- stan psychiczny związany ze stresem (np. nerwica, zaburzenia lękowe, depresja);
- refluks żołądkowo-przełykowy (tzw. zgaga), występujący nocą;
- problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym lub dolegliwości bólowe w obrębie twarzy;
- trudności związane ze snem (np. bezsenność, przerywany lub płytki sen, praca w trybie zmianowym);
- wady zgryzu;
- ekstrakcja zęba lub zębów.
- Bezdech senny
- urazy
Przyczyny bruksizmu
Przyczyną zgrzytania zębami, mogą być czynniki obwodowe takie jak:
- urazy lub wady zgryzu;
- częste żucie gumy;
- źle dopasowane protezy;
- napięcie mięśniowe;
- przewlekły stres psychofizyczny;
- emocjonalna i wrażliwa osobowość,
- leki;
- substancje psychoaktywne (nawet kofeina czy tytoń);
- czynniki genetyczne.
Bruksizm – czynniki organiczne
Na przyczyny zgrzytania zębami mogą również wpływać tzw. czynniki organiczne, do których zaliczamy:
- padaczkę, tężec, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- urazy twarzoczaszki;
- krwotok do móżdżku.
Jakie są objawy bruksizmu?
Bruksizm wpływa negatywnie na całe nasze życie i często towarzyszą mu bolesne dolegliwości. Z reguły nie mamy świadomości, że ten problem nas dotyczy, a dowiadujemy się tego albo od partnera, którego męczy nasze nocne zgrzytanie zębami, albo od stomatologa, który zauważa starte zęby podczas kontroli jamy ustnej.
Jeśli chcecie sprawdzić czy dotyczy was bruksizm, to przyjrzyjcie się błonie śluzowej policzków. W czasie snu ruchy żuchwy skutkują przygryzaniem śluzówki wewnątrz jamy ustnej, przez co pojawiają się tam bolesne wybroczyny. W ciągu dnia odczuwa się wtedy zazwyczaj szczypanie policzków od wewnątrz.
Bruksizm i symptomy związane z jamą ustną
- przerost mięśni twarzy;
- sztywność, trzaski, przeskakiwanie w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego;
- starte zęby (najczęściej zęby dolne);
- pękanie szkliwa;
- rozchwianie zębów;
- nadwrażliwość zębów;
- Bóle głowy, szyi, karku;
- Szumy uszne.
Bruksizm i objawy psychosomatyczne
- przewlekły ból głowy;
- zaburzenia wzroku i bóle oczodołów;
- zaburzenia słuchu i ból uszu;
- ból szyi, obręczy barkowej;
- trudności z oddychaniem;
- chroniczne zmęczenie;
- zaburzenia równowagi;
- zaburzenia snu.
Jeśli dojdzie do pękania szkliwa, czy nawet do pękania zębów, to może okazać się, że niektóre zęby będą musiały być usunięte. Takim i podobnym (np. zaawansowane starcie powierzchni zębów) konsekwencjom bruksizmu, nie uda się zapobiec, jeśli nie przyjrzymy się problemom jamy ustnej i naszej psychiki.
W związku z tym zanim doświadczymy utraty zębów, zachowajmy środki prewencji i skontaktujmy się ze stomatologiem i psychologiem lub psychiatrą.
Jak leczyć bruksizm?
Na samym początku trzeba zaznaczyć, że leczenie bruksizmu istnieje, lecz niestety nie jest proste, ponieważ nie ogranicza się ono jedynie do narządu żucia. Zgrzytanie zębami czy zaciskanie zębów ma często związek ze sferą psychiczną, dlatego często sam lekarz stomatolog nie jest w stanie pomóc. W związku z tym poza nim, rozważyć trzeba kontakt do grupy specjalistów. Głównie należałoby do nich zaliczyć: ortodontę, fizjoterapeutę i psychiatrę lub psychologa.
Co do konkretnych metod leczenia, to bruksizm należy najpierw zdiagnozować u dentysty. Po przeprowadzeniu ogólnego wywiadu, oceni on stan naszego uzębienia oraz zbada stan stawu skroniowo-żuchwowego i mięśni żwaczy. Możliwe, że zostaną zlecone dodatkowe badania diagnostyczne oraz ustalenie czy pacjent należy do grupy osób, objętych czynnikami ryzyka. Dzięki tak wnikliwej analizie, dowiemy się czy bruksizm nas dotyczy, a jeśli tak, to w jakiej jego „fazie” się znajdujemy.
Biorąc pod uwagę, że leczenie bruksizmu to niezwykle skomplikowany proces, to trzeba podkreślić jego najistotniejsze metody.
Wyrównanie zgryzu lub szyna relaksująca
W początkowej fazie choroby oraz w przypadku bruksizmu nocnego najlepszym rozwiązaniem może okazać się szyna relaksująca. Jej wykonanie jest naprawdę proste – wystarczy udać się do najbliższego stomatologa protetyka.
Jeśli zaś chodzi o nieprawidłowe wypełnienia zębów lub nieprawidłowy zgryz, to najpierw konieczne będzie leczenie stomatologiczne, a następnie wizyta u ortodonty.
Fizjoterapia stomatologiczna
Jeśli męczą nas uporczywe bóle głowy, a przyczyn nie znaleźliśmy w układzie nerwowym, to warto się zorientować, czy nie jest to konsekwencja zgrzytania zębami lub zaciskania zębów. Może się okazać, że w tym przypadku, jak i doświadczając przeskakiwania i napięcia w stawach skroniowo-żuchwowych, konieczna będzie fizjoterapia stomatologiczna.
Ten rodzaj specjalistycznego masażu nie należy do najprzyjemniejszych, jednak charakteryzuje się niespotykaną skutecznością. Polega on na inaktywacji punktów spustowych, co skutkuje natychmiastowym uczuciem rozluźnienia szczęki, już po jednej wizycie. Jedynym warunkiem jest wykonanie całej serii zabiegów – ich liczbę ustala się bezpośrednio z fizjoterapeutą.
Psycholog i psychiatra
Kolejnymi specjalistami, z którymi warto się skonsultować, są:
- psycholog – przeprowadzi z nami szczegółowy wywiad, pomoże przepracować najpilniejsze problemy. W razie konieczności zaproponuje terapię i jej rodzaj, aby przejść przez traumy, wyjść z depresji czy poradzić sobie z lękiem, oraz zaopatrzy nas w narzędzia, których będziemy mogli użyć odczuwając silne napięcie mięśniowe, w sytuacjach stresowych, nagłych atakach paniki czy doświadczając innych podobnych dolegliwości.
- psychiatra – podobnie jak psycholog, przeprowadzi z nami wywiad, aby ustalić nasz stan psychiczny. Może zastosować testy psychologiczne, które pomogą mu postawić wstępną diagnozę. Jeśli uzna, że jest taka konieczność, to przepisze nam leki uspokajające, które bezpośrednio wpłyną na rozluźnienie mięśni.
Interesujące są też alternatywne metody radzenia sobie ze stresem, takie jak medytacja, joga czy trening autogenny Schultza.
Toksyna botulinowa
W leczeniu bruksizmu stosuje się również potocznie zwany botoks. Użycie toksyny botulinowej nie gwarantuje całkowitego ustąpienia problemu, ale może pomóc rozluźnić napięcie mięśni w obrębie szczęki. Metoda ta polega na iniekcji botuliny w okolice mięśni skroniowo-żuchwowych. Istnieje duże ryzyko nawrotów napięcia mięśni, dlatego staramy się stosować botox tylko w ostateczności w połaczeniu z innymi metodami.
Podsumowanie
Trzeba pamiętać, że nieleczony bruksizm nie zatrzyma się na objawach, odczuwanych w danym momencie. Zaciskania zębów sami się nie oduczymy, ponieważ jest to często czynność nieświadoma. Niestety, najczęściej objawy bruksizmu pogłębiają się, ścieranie powierzchni zębów będzie coraz poważniejsze, powodując ruchomość zębów, a nawet ich wypadanie.
Nie czekajmy więc i wybierzmy się na przegląd do dentysty, a ponadto zadbajmy o swoje zdrowie psychiczne, zatrzymajmy się na chwilę i pomyślmy, czy warto się tak stresować.